عثمان محمدپرست، ستاره پرفروغ موسیقی مقامی خراسان
به گزارش بازار مقاله ایرنا- شهرستان مرزی خواف در جنوب شرقی استان خراسان رضوی، در کنار قابلیت های مهمی که در بخش های مختلف دارد از ظرفیت های فرهنگی و اجتماعی گرانسنگی هم برخوردار می باشد و دارای گنجینه هایی از هنر و موسیقی است که بر تارک آنها نام ˮعثمان محمدپرستˮ، دوتارنواز مشهور کشور، چون خورشیدی می درخشد.
به گزارش بازار مقاله به نقل از خبرگزاری ایرنا، شهرستان خواف نه به تنهایی با برخورداری از معادن سنگ آهن عظیمش شناخته می شود و نه به واسطه موقعیت اقتصادی و قرار گرفتن در راه جاده تاریخی راه ابریشم، بلکه آنچه نام این شهرستان را در سطح استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوب و کشور و حتی جهان بلندآوازه کرده است نوای سنتی موسیقی محلی این منطقه است که از جان و دل استادان مشهور و نام آشنای آن نظیر عثمان محمدپرست برخاسته و با روح و جان علاقه مندان به هنر و موسیقی درآمیخته است. بزرگمردی که موسیقی محلی ایرانی سال های سال وامدار هنر وی در عرصه های داخلی و بین المللی بوده و ازاین رو است که از مرحوم محمدپرست، به درستی، بعنوان اسطوره موسیقی مقامی کشور نام برده شده است.
دوتارنوازی ریشه دار در فرهنگ و هنر خواف
دوتار یکی از سازهای بسیار کهن در خاورمیانه و آسیای مرکزی است که از آن میتوان بعنوان مادر تنبور و سه تار یاد کرد و انواع دو تار با عنایت به مرزهای جغرافیایی به دوتار خراسان، دوتار ترکمن و دوتار مازندران تقسیم می شوند.
هنر دوتارنوازی بعنوان یکی از بخشهای هنر موسیقی سنتی و مقامی خراسان و خواف ریشه در فرهنگ و ادب و هنر این خطه دارد و به سبب فعالیت های هنرمندان شاخص نظیر مرحوم محمدپرست این هنر موسیقی سنتی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی اغلب خانواده های خوافی تبدیل گشته است و در کنار خیلی از صنایع دستی، تولید دوتار هم از مشاغل سنتی و پرمشتری این سامان به حساب می آید.
"خاستگاه دوتار خراسان، سه شهر خواف، تایباد و تربت جام است که هنرمندان این خطه بیشتر با آهنگ های فارسی و محلی به اجرای موسیقی می پردازند و پس از آن در شهرستان های قوچان، شیروان و بجنورد نوختن "دوتار" رواج دارد که با آن آهنگ های کردی و ترکی اجرا می شود.
عثمان محمدپرست، طلایه دار موسیقی سنتی کشور
شهرستان خواف دارای پیشینه غنی در هنر موسیقی است و موسیقی این منطقه برپایه مقام های سماعی شکل گرفته و مقام های سنتی آن حدودا شبیه مقام های تربت جام است و سازهای مهم این منطقه را دف و دوتار می سازند. خواف استادان بی نظیری را در زمینه موسیقی مقامی به هنر ایران زمین معرفی کرده که در میان اساتید موسیقی سنتی و مقامی کشور نام استاد عثمان محمد پرست از جایگاه خاصی برخوردار می باشد. وی نقش مهمی در اعتلا و شناساندن این هنر در سطح ملی و بین المللی داشت و سایر بخشهای موسیقی و هنری هم وامدار تلاشهای وی در دهه های گذشته است.
عثمان محمدپرست، استاد پیشکسوت و دوتارنواز معروف کشور و استان خراسان رضوی روز گذشته، پنجشنبه، ۲۹ اردیبهشت ماه، در ۹۴ سالگی ساز پرشور خویش را بر زمین نهاد و در بیمارستان ۲۲ بهمن خواف دعوت حق را لبیک گفت.
این استاد موسیقی مقامی، همواره از دوتار بعنوان ساز آرام و ملایمی یاد می کرد که هم به نوازنده و هم مردمی که علاقه مند آن هستند، آرامش می بخشد و به سبب این عشق و علاقه بود که از ۱۰ سالگی به نوازندگی دوتار روی آورده بود و بیشتر از هشت دهه از عمر خویش را به این حرفه و اعتلای آن در سطح داخل و خارج کشور پرداخته بود.
یکی هنرمندان موسیقی که سابقه آشنایی وی با مرحوم محمدپرست به سال ۱۳۳۶ برمی گردد، به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: استاد محمدپرست همه عمر خویش را صرف اعتلای هنر ایرانی و موسیقی سنتی کشور کرد و فرهنگ و هنر ایرانی وامدار افرادی مانند این نابغه عرصه موسیقی مقامی است.
فاروغ علیزاده اضافه کرد: مرحوم محمدپرست به موسیقی مقامی و دوتارنوازی عشق می ورزید و به هیچ عنوان مسائل دنیوی و مادی برای وی اهمیتی نداشت و همواره بر این مسئله تاکید داشت که این موسیقی و هنر در گستره استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی و حتی کشور نمی گنجد، بلکه باید در سطح جهان بعنوان فرهنگ اصیل ایرانی مطرح و معرفی شود و بر این اساس در سال های گذشته تلاشهای زیادی انجام داد و منشاء خدمات موثری در این خصوص بود.
وی خاطرنشان کرد: استاد عثمان بدین منظور در سفرهای زیادی در دهه های گذشته به مناطق مختلف استان های سه گانه خراسان و هرات افغانستان، تاشکند ازبکستان و دیگر نقاط، با هنرمندان شاخص آنها دیدار کرده و در کنار اجرای موسیقی دوتار و مقامی در شناساندن این هنر در کشورهای آسیایی و حتی اروپایی نقش زیادی داشت و به دفعات در کشورهای مختلف به اجرای برنامه پرداخت.
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خواف هم به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مرحوم عثمان محمدپرست دوتارنواز چیره دست و متبحری بود که آوازه او خطه خراسان، استان های مختلف و حتی مرزهای کشور را درنوردید و بعنوان عامل مهم اعتلای موسیقی مقامی در کشورهای اروپایی و آسیایی مطرح بود، به اندازه ای که افراد و گردشگران و هنرمندانی از سایر کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و غیره تنها برای دیدن وی به ایران و خواف سفر می کردند.
رمضانعلی بیات اظهار داشت: استاد محمدپرست به فرهنگ و هنر کشور خراسان و ایران، اعتلا و هویت بخشید.
وی تصریح کرد: این هنرمند کم نظیر موسیقی مقامی، تنها یک هنرمند موسیقی در خواف و یا گوشه ای از کشور ما نبود بلکه بعنوان هنرمندی سرشناس در سطح جهان مطرح بود و فعالیت های ارزشمند وی سبب شد که موسیقی مقامی کشورمان در سطح جهان شناخته شود.
رییس انجمن موسیقی خواف هم به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با اینکه مرحوم محمدپرست به صورت تجربی و بداهه نوازی به دوتارنوازی می پرداخت و در بیشتر از ۸۰ سال قبل هیچ شاگردی در این رشته تربیت نکرده بود، ولی در شناساندن و اعتلای موسیقی سنتی و مقامی در سطح استان های خراسان رضوی و جنوبی و شمالی، دیگر نقاط ایران و جهان نقش مهمی داشت، به طوری نام شهرستان خواف و حتی هنر موسیقی سنتی این منطقه و کشور با نام وی گره خورده است.
سیف الله ورزیده عنوان کرد: به واسطه تلاشهای خستگی ناپذیر استاد محمدپرست در اعتلای هنر موسیقی سنتی و مقامی خراسانی، تعداد زیادی از جوانان شامل دختر و پسر در شهرستان خواف، زادگاه این هنرمند، به دوتارنوازی علاقه زیادی پیدا کرده اند و دوتارنوازی از جایگاه خاصی در این شهرستان برخوردار شده و کلاسهای مختلف این رشته در خواف دایر شده است و گروه های موسیقی مقامی و دوتارنوازی خواف با الگوپذیری از فعالیت های آن مرحوم در سال های گذشته در چارچوب رویدادهای فرهنگی و آیین های هنری در کشورهای مختلف اروپا و آسیا به هنرنمایی پرداخته اند.
وی خاطرنشان کرد: در واقع باید از عثمان محمدپرست بعنوان نماینده ای از فرهنگ اصیل ایرانی و خراسانی در سطح منطقه و جهان یاد کرد.
بداهه نوازی، مشخصه بارز استاد محمدپرست
بداهه نوازی به عمل نواختن اتفاقی و ناگهانی یک قطعه موسیقی بدون تنظیم قبلی اطلاق می شود.
اجرای موسیقی ایرانی بخصوص در تک نوازی و آواز به صورت معمول همراه با بداهه نوازی و بداهه خوانی است، اگر نوازنده یا خواننده از اجرای ردیف و نغمه های معروف جدا شود و در مایه ای که مناسب سیر آهنگ است قطعه ای بنوازد یا بخواند، بداهه نوازی یا بداهه خوانی روی داده است، بخصوص از آنجائیکه موسیقی سنتی ایران به صورت خواندن از روی نت (موسیقی) اجرا نمی گردد، مستلزم بداهه نوازی است.
رییس انجمن موسیقی شهرستان خواف اظهار داشت: یکی از نقاط قوت و بارز دوتارنوازی مرحوم محمدپرست بداهه نوازی هایی بود که وی در وصف پیامبر اکرم (ص) و سایر اولیا و ائمه اطهار (ع) و به مناسبتهای مختلف اجرا می کرد و این، تاثیرگذاری هنری آن مرحوم را افزایش داده بود و وی چندین بار عنوان کرده بود که هیچ زمان بدون وضو مبادرت به اجرای برنامه هنری نمی کرد و این نشان از خلوص نیت وی در انجام فعالیت های هنری داشت.
ورزیده اظهار داشت: استاد عثمان از کودکی علاقه زیادی به موسیقی سنتی و مقامی و همچون دوتارنوازی داشت و به صورت بداهه نوازی آثار بسیاری در قالبهای مدح خوانی و منقبت خوانی در وصف پیامبر اکرم (ص) و بعضی از پیشوایان دین و یا در قالبهای دیگر از خود به یادگار گذاشته است که از مطرح ترین نغمات شاخص به یادگار مانده از آن مرحوم آهنگ "نوایی نوایی" است.
محمدپرست در اعتلای سایر هنرها هم اثرگذار بود
تاثیرگذاری عثمان محمدپرست تنها به اعتلای هنر موسیقی سنتی و مقامی و دوتارنوازی منحصر نبود، بلکه وی در سایر رشته های هنری و ادبی و همچون شعر و شاعری و مثنوی خوانی در شهرستان خواف و استان خراسان رضوی هم نقش ارزشمند ای داشت و اساتید و ادب دوستان زیادی با الگوپذیری از هنر وی به آفرینشگری در عرصه شعر و شاعری و اجرای برنامه می پرداختند.
یکی از هنرمندان و عضو انجمن ادبی خواف در این خصوص به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مرحوم محمدپرست علاوه بر موسیقی، علاقه زیادی به ادبیات و همچون مثنوی خوانی داشت و با وجود کهولت سن به دفعات در جلسات مثنوی خوانی این شهرستان حضور یافته و ضمن خواندن ابیاتی به صورت بداهه نوازی به اجرای برنامه می پرداخت و با این اقدام خود نشان می داد که رابطه و پیوندی ناگسستنی بین ادبیات و موسیقی اصیل وجود دارد.
ایوب ایلخانی اظهار داشت: استاد محمدپرست از پشتوانه های عظیم و در واقع اعتلا دهنده موسیقی مقامی و پیوند دهنده بین عرصه ادبیات با موسیقی بود و به سبب فعالیتها و تلاشهای خستگی ناپذیر وی تعداد زیادی از هنرمندان در شهرستانهای خواف، تایباد و تربت جام و حتی فعالان عرصه ادبیات به سمت هنر موسیقی اصیل خراسانی سوق یافته بودند.
وی ضمن اشاره به خاطرات خود از مرحوم محمدپرست اظهار داشت: آن مرحوم در گسترش موسیقی سنتی و مقامی نقش زیادی داشت و همواره بر این مسئله تاکید می ورزید که هنر موسیقی اصیل خراسانی حد و مرزی ندارد و باید به همه جهان شناسانده شود.
خیرخواهی و پشتیبانی از اقشار ضعیف
مرحوم عثمان محمدپرست در کنار اجرای موسیقی سنتی و اصیل و دوتارنوازی، اهتمام و علاقه خاصی به فعالیت های خیرخواهانه و پشتیبانی از اقشار ضعیف و صدمه پذیر جامعه داشت. وی که از نظر مالی دارای تمکن مالی خوبی بود و از همان سنین جوانی همواره به فکر کمک به نیازمندان و کاهش مشکلات اقتصادی مردم منطقه خود بود.
هنرمند موسیقی مقامی و دوتارنوازی خواف اظهار داشت: استاد محمدپرست در کنار فعالیت های فرهنگی و هنری در جذب خیران برای مدرسه سازی اهتمام زیادی داشت و به واسطه نوای دلنشین دوتار خود بانی ساخت ۹۶۰ مدرسه در سطح کشور و همچون استان های سه گانه خراسان شده بود، تا جایی که سال گذشته نشان سفیر مدرسه سازی کشور توسط سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور به وی اعطا شد.
سیف الله ورزیده اظهار داشت: این دردانه عرصه موسیقی مقامی، در برنامه ها و آیین های مختلف به اجرای برنامه هنری می پرداخت و از خیران برای ساخت مدارس دعوت می کرد و خیران هم به واسطه ارادتی که به وی و نوای دلنشین دوتار و موسیقی مقامی وی داشتند، این مسئله را اجابت می کردند.
این کارشناس موسیقی مقامی خواف اضافه کرد: مرحوم محمدپرست علاوه بر مدرسه سازی از سنین جوانی کارهای خیر زیادی انجام می داد و علاوه بر کمک به اقشار ضعیف و صدمه پذیر، با نیت خیرخواهانه یک اتوبوس خریداری نموده بود تا در راه خواف - تهران - مشهد به جابه جایی مسافر بپردازد و از بیشتر مسافران و همچون مسافرانی که دارای وضعیت مالی خوبی نبودند کرایه ای دریافت نمی کرد.
بیات، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خواف هم اظهار داشت: نام عثمان محمدپرست، در کنار موسیقی مقامی و سنتی، با فعالیت های خیرخواهانه گره خورده است و آن مرحوم با اجراها و نوای دلنشین خود به شکلی خیران را در آیین مختلف برای مشارکت در مدرسه سازی تشویق می کرد و پیشگام در راه اندازی صدها مدرسه در نقاط مختلف کشور و همچون استان های خراسان رضوی و جنوبی شده بود.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خواف هم اظهار داشت: استاد محمدپرست از ۱۰ سالگی با دوتارنوازی مانوس بود و آثار مطرح و معروف مختلفی شامل "چاوشی" و "سرحدی" از خود به یادگار گذاشته و در همایشها و آیینهای مختلف در داخل و خارج کشور به اجرای برنامه می پرداخت.
محمود باعقیده اظهار داشت: نام مرحوم محمدپرست بعنوان گنجینه زنده بشری در زمینه موسیقی مقامی، در سالهای گذشته در ردیف میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده بود.
وی عنوان کرد: نسخه ای از گواهینامه ثبت جهانی دوتار که به ۲ زبان انگلیسی و فارسی نگارش شده است سال ۱۳۹۹ به مرحوم عثمان محمدپرست اهدا شد.
باعقیده اضافه کرد: این گواهینامه از سوی دکتر بهروز وجدانی، که عهده دار پرونده ثبت جهانی دوتار با عنوان "مهارت سنتی ساختن و نواختن دوتار" در یونسکو بود، به استاد محمدپرست اهدا شده بود.
وی افزود: اولین کاشی ماندگار خراسان رضوی در جهت حفظ میراث ناملموس کشور هم سال ۱۳۹۶ از جانب اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی بر سردر منزل عثمان محمدپرست نصب شده بود.
او افزود: این استاد شاخص موسیقی سنتی کشور با خیلی از استادان موسیقی ایران همچون جلیل شهناز، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، فرهنگ شریف، اکبر گلپایگانی و اصغر بهاری همکاری کرده بود.
عثمان محمدپرست، استاد پیشکسوت و دوتارنواز معروف کشور و استان خراسان رضوی پس از تحمل یک دوره بیماری روز پنجشنبه ۲۹ اردیبهشت ماه، در ۹۴ سالگی در بیمارستان ۲۲ بهمن خواف به دیدار معبود شتافت.
پیکر مرحوم عثمان محمدپرست امروز، جمعه، سی ام اردیبهشت ماه پس از برگزاری نماز جمعه در شهر خواف، زادگاهش تشییع و به خاک سپرده می شود.
شهرستان ۱۵۰ هزار نفری خواف با چهار بخش مرکزی، سنگان، جلگه زوزن، و سلامی و ۱۲۳ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان در ۲۶۷ کیلومتری جنوب شرقی مشهد قرار دارد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب