مدیر برنامه میكروالكترونیك با بازار مقاله مطرح كرد؛
ورود ایران به کارزار جهانی تولید تراشه
به گزارش بازار مقاله، مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک از ورود ایران به کارزار جهانی تولید تراشه اطلاع داد و اظهار داشت: صنعت میکروالکترونیک از فرصت های قابل توجهی از قبیل بازار ۲ تا ۳ میلیارد دلاری کشور برخوردار می باشد.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ مهتاب چابک: فناوری «میکروالکترونیک» یک فناوری نوظهور، کاربردی و راهبردی است که یکی از حوزه های مهم در علم الکترونیک و مهندسی برق بوده و در آن از ترکیب فیزیک، مهندسی برق و نانوتکنولوژی برای ساخت و طراحی سیستم های الکترونیکی با ابعاد بسیار کوچک استفاده می شود. صنعت میکروالکترونیک در حقیقت به عنوان یکی از زیرساخت های اساسی برای توسعه فناوری های پیشرفته، در خیلی از صنایع مادر مانند صنعت دفاعی، مخابراتی، پزشکی، انرژی، خودروسازی و لوازم خانگی به کار می آید.
اهمیت و ارزش افزوده بالایی که صنعت میکروالکترونیک ایجاد می کند، سبب شده کشورهای پیشرفته و توسعه یافته در دهه های اخیر نسبت به آن توجه ویژه ای داشته باشند بطوریکه در یک دهه اخیر خیلی از این کشورها برای بومی سازی و تولید در «صنعت نیمه هادی» به خصوص «ریزتراشه های خاص» ورود کرده اند و اصطلاحاً وارد یک «جنگ فناوری» در عرصه ساخت تراشه های پیشرفته شده اند. به خصوص کشورهایی که بدنبال نفوذ، سلطه گری و هژمونی فناوری هستند، بر روی این صنعت متمرکز شده و از همه ابزارها همچون تحریم سایر کشورها استفاده می نمایند تا اجازه انحصارشکنی را به سایر کشورها ندهند!
ایران بااینکه هنوز وارد حوزه رقابت در این صنعت با اهمیت با سایر کشورها نشده اما درحال کوشش برای یافتن جایگاهی مناسب در دنیا است؛ از آنجائیکه این فناوری یک زنجیره ارزش صنعتی بزرگ از معدن سیلیکون تا انواع ویفر، از ویفر تا تراشه و از تراشه تا بازار الکترونیک را در برمی گیرد، ایران را بر آن داشته که تا در تمام یا قسمتی از این زنجیره نقش مؤثری داشته باشد. بطوریکه مطالبی چون بومی سازی تراشه، سرمایه گذاری و مشارکت خارجی در عرصه ساخت ماشین آلات پیشرفته و هم زنجیره تامین مواد اولیه و همین طور اولویت تربیت نیروی متخصص در دستور کار متولیان این حوزه قرار گرفته است.
برای توجه ویژه تر به این صنعت، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور فروردین ۱۴۰۲ محمد حسین محمدی لاریجانی را به عنوان «مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک» را منصوب نمود. خبرنگار مهر بمنظور تشریح برنامه های پیش رو و سیاستگذاری های این حوزه به سراغ مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک رفته و با او گفتگویی دراین زمینه داشته است.
محمدحسین محمدی لاریجانی در آغاز این مصاحبه تاکید می کند که «ما می دانیم دقیقاً در چه مسیری قرار داریم و چه کارهایی باید انجام دهیم اما ملاحظاتی داریم و نمی خواهیم اطلاعات را با جزییات افشا کنیم» و در ادامه جمله خودرا اینطور تکمیل می کند که «جبران عقب ماندگی های گذشته صبر و در کنار آن همت بلند می خواهد، ما با قدم های کوچک به آرزوهای بزرگ برای ایران عزیزمان فکر می کنیم».
مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک در این مصاحبه تاکید می کند که «بیش از هرچیزی بدنبال نقاط مزیت بخش کشورمان در عرصه دانشی میکروالکترونیک و صنعت نیمه هادی و ریل گذاری در این زمینه هستیم تا برای مدیران بعدِ از ما در عرصه اقدام و اجرا مسیر هموارتر باشد.»
مشروح این مصاحبه با مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک را می توانید در نوشتار زیر بخوانید؛
*به عنوان سوال نخست، آقای دکتر بفرمائید، اهداف ماهوی برنامه ملی میکروالکترونیک چیست و بدنبال تحقق چه سیاست ها و طرح هایی در کشور است؟
برنامه ملی میکروالکترونیک بمنظور سیاستگذاری کلان و تدوین نقشه راه توسعه فناوری میکروالکترونیک کشور و به عنوان بازوی هماهنگی بین ارکان سیاستگذاری، مجریان و ذی نفعان صنعت نیمه هادی فعالیت می کند. برنامه ملی میکروالکترونیک با نگاهی قرارگاهی و مأموریتی بدنبال توسعه بازار و فناوری میکروالکترونیک با هدف شکل دهی زیست بوم صنعت نیمه هادی کشور، کاهش وابستگی رشد صنعت نیمه هادی به حمایت های دولتی، ایجاد نقطه اتصال بازار داخل به بازار بین المللی و تضمین پایداری تولید مبتنی بر اقتصاد میکروالکترونیک است.
با توجه به اهمیت صنعت میکروالکترونیک به عنوان یکی از محرک های اقتصاد و فراگیری هر چه بیشتر فناوری های در رابطه با آنها، برنامه ملی میکروالکترونیک تلاش می کند تا با انجام ماموریت هایی در راستای توسعه صنعت میکروالکترونیک و ایجاد هویت و استقلال صنعت نیمه هادی در کشور بردارد.
*به این ماموریت ها اشاره می کنید؟
در تلاشیم با هماهنگی سایر نهادها و دستگاه های ذی ربط، اسناد بالادستی سیاستگذاری و توسعه صنعت نیمه هادی و زنجیره ارزش سیلیکون کشور تدوین نماییم تا سیاستگذاری های این حوزه برمبنای یک چشم انداز روشن ملی باشد و متکی به یک دولت یا یک فرد از یک دولت نشود. همین طور تعریف، تمهید و راهبری طرح های پیشران فناوری میکروالکترونیک و زنجیره ارزش سیلیکون و برنامه ریزی، ایجاد هماهنگی و توسعه ارتباطات مؤثر بین دستگاهی در سطح ملی برای سیاستگذاری مشترک و هم افزایی منابع و ظرفیتهای زنجیره ارزش نیمه هادی کشور از دیگر ماموریت ها محسوب می شود.
شکل دهی به زیست بوم میکروالکترونیک و توسعه اقتصاد دانش بنیان با بهره برداری حداکثری از زیرساخت های موجود و ظرفیتهای قانونی در عرصه طراحی و تولید بدون کارخانه و با کارخانه صنعت ریزتراشه از دیگر ماموریت هایی است که برای این برنامه در نظر گرفته شده است که متمرکز بر توسعه بازار الکترونیک و افزایش سبد تقاضا تراشه در کشور است.
شکل دهی به زیست بوم میکروالکترونیک و توسعه اقتصاد دانش بنیان با بهره برداری حداکثری از زیرساخت های موجود و ظرفیتهای قانونی در عرصه طراحی و تولید بدون کارخانه و با کارخانه صنعت ریزتراشه از دیگر ماموریت هایی است که برای این برنامه در نظر گرفته شده است که متمرکز بر توسعه بازار الکترونیک و افزایش سبد تقاضا تراشه در کشور است
همچنین تلاش می نماییم با مشارکت حداکثری ظرفیتهای سرمایه گذاری بخش خصوصی برای توسعه صنعت میکروالکترونیک و نیمه هادی با هدف راه اندازی کارخانه تولید ریزتراشه و مشتقات آن قدمهای اساسی برداریم. استفاده از ظرفیتهای تولید ماشین آلات پیشرفته و ابزار دقیق بومی، توسعه زنجیره های تامین مواد اولیه مؤثر با نگاه مشارکت بین المللی و توجیه پذیری اقتصادی در کنار اکتساب دانش و تخصص فنی خطوط تولید از نقاط مهم این رویکرد است.
توسعه همکاریهای بین المللی در طراحی و تولید مشترک و هم ایجاد زمینه مشارکت های مالی و سرمایه گذاری، زنجیره تامین و زیرساخت های مشترک حوزه ساخت ریزتراشه از ماموریت های اصلی برنامه ملی میکروالکترونیک است که نسبت به آن اهتمام ویژه داریم.
*آقای دکتر، چه شد که ایران تصمیم گرفت به حوزه صنعت میکروالکترونیک ورود کند و در حقیقت از چه زمانی ایران نیاز خود به بومی سازی این صنعت را درک کرد؟
در طی ۶ دهه گذشته، یکی از ارکان پیشرفت های مختلف در حوزه هایی از قبیل وسایل دیجیتال، اینترنت، صنعت خودروسازی، صنایع نظامی میکروالکترونیک یا صنعت نیمه هادی ها بوده است. این صنعت نه فقط خود دارای بازار بزرگی است (حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲)، بلکه در پیشرفت و توسعه دیگر صنایع هم نقش مهم و راهبردی دارد. کشورهای مختلف به ویژه کشورهای توسعه یافته و بزرگ مانند چین و ایالات متحده در سالیان اخیر همیشه با سرمایه گذاری های هنگفت دولتی بدنبال رشد و توسعه این صنعت و دسترسی به تکنولوژی روز آن بوده اند.
همه گیری کرونا در جهان سبب ساز بهم خوردن زنجیره عرضه و تقاضا در صنعت نیمه هادی شد و وقتی کمبودی در دنیا اتفاق بیفتد، نخستین تاثیرش را در بازارهای دنیا می گذارد و در این شرایط شرکت های بزرگ ابتدا نیازهای خودرا برطرف خواهند کرد. ایران همانند سایر کشورهای درحال توسعه در آن دوران از موضوع «کمبود تراشه» به ویژه در عرصه تهیه تراشه های حوزه لوازم خانگی و خودرویی با چالش هایی جدی مواجه گردید. این چالش ها، اهمیت و ضرورت ورود هر چه بیش تر به این صنعت و تولید محصولات راهبردی را بر همگان آشکار کرد.
در کشور ما هم اهمیت این مساله تا حدی درک شده است؛ بدین جهت یکی از فناوری هایی که در طبقه بندی های مختلف اسناد بالادستی همیشه جز فناوری اولویت دار و راهبردی کشور محسوب شده، فناوری میکروالکترونیک است. این فناوری علاوه بر تأثیرگذاری مستقیم بر رشد فناورانه کشور می تواند به شکل غیرمستقیم، رشد فناورانه را در دیگر صنایع همچون صنایع دفاعی، خودرو، کشاورزی و سایر صنایع با اهمیت کشور ارتقا دهد.
همچنین همانطور که از جنگ کنونی ابرقدرت ها بر سر در اختیار گرفتن کامل زنجیره ارزش تراشه ها و نیمه هادی ها مشهود است، این صنعت اهمیت راهبردی و امنیتی بالایی برای کشورها دارد چونکه تراشه ها در جز جز تولیدات مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات همانند کارت های هوشمند ملی، کارت های بانکی و خیلی از تجهیزات مخابراتی، دفاعی و روزمره کاربرد حیاتی دارند؛ بدین جهت باتوجه به اهمیت بالای صنعت نیمه هادی، نقش آفرینی و سرمایه گذاری در این صنعت برای کشور بزرگ ایران به عنوان کشوری مقتدر و درحال توسعه، بمنظور شتاب حداکثری در توسعه اقتصادی، فناورانه و دفاعی اگر قبلاً یک نیاز بوده، امروز تبدیل به یک الزام و ضرورت شده است.
*با توجه به این که در سطح بین المللی خصوصاً میان چین و آمریکا جنگ تراشه از خیلی وقت پیش شروع شده و همچنان هم ادامه دارد و در صورتیکه صنعت تراشه هم اکنون در دنیا به چند کشور محدود می شود، آیا ایران اساساً این قابلیت را دارد که در این حوزه به خودکفایی برسد و حرفی برای گفتن در حوزه جهانی داشته باشد؟
باید توجه داشت صنعت میکروالکترونیک، صنعتی است که در خیلی از حلقه های زنجیره ی ارزش آن انحصار وجود دارد و انحصار بخش های مهمی از این حلقه ها در دست ایالات متحده آمریکا و کشورهای هم پیمان آنست. در سالهای اخیر کشورهایی همچون چین توانسته اند در بعضی از حلقه های این زنجیره، انحصارشکنی کنند که این مساله باعث نگرانی آمریکا از رشد فناوری چین در صنعت نیمه هادی و نقش آفرینی بیش از پیش آن در اقتصاد و بازار نیمه هادی دنیا شده است. بنا بر این آمریکا از سال ۲۰۲۲ تحریم هایی را وضع کرده است که دسترسی شرکت های چینی را به فناوری های پیشرفته در صنعت نیمه هادی محدود می کند. باتوجه به این تنش ها که «جنگ تراشه ها» نام گرفته است، زنگ هشدار برای کشورهای مختلف به صدا درآمده است و کشورها باید تلاش کنند به سمت خودکفایی بیشتر در این زمینه و عدم وابستگی تمام و کمال به یک کشور بروند.
اصولاً در دنیا صنعت میکروالکترونیک دارای یک زنجیره ارزش بسیار طولانی است که از بازیگرانی که در نقاط مختلف دنیا فعالیت می نمایند تشکیل شده است. به سبب توزیع شدگی زنجیره ارزش صنعت میکروالکترونیک در جهان، تمرکز تخصصی شرکت های گسترده شده در سطح جهان بر هر یک از بخش های تولید تراشه ها و سرمایه بر بودن تولید داخلی تراشه ها به سبب نیاز به همگام شدن با ارتقاهای تکنولوژیکی، خودکفایی در این صنعت امری بسیار سرمایه بر و نیازمند زمان بسیار طولانی است.
ببینید نکته اینجاست که باید واقع بین بود، موضوع ایران لزوماً ایجاد اقتدار در فناوری نیست، گاهی حفظ توان در توسعه فناوری ها و یا رفع نیازهای اولویت دار صنایع مادر وابسته به صنعت پایه ای نظیر میکروالکترونیک، از ضرورت های ورود به این حوزه می شود. با وجود تلاش هایی که به شکل جسته و گریخته در سالهای اخیر در صنعت میکرو الکترونیک در ایران انجام شده است، این صنعت در ایران در مراحل میانی بلوغ فناوری و ورود به صنعتی شدن به سر می برد و در نتیجه باید سیاستگذاری ها و برنامه های اجرائی برمبنای شرایط واقع بینانه فعلی صنعت در کشور باشد و در کنار توسعه فناوری های طراحی و ساخت نمونه و تولید انبوه تراشه، رشد دیگر مزیت های نسبی کشور در تولید مواد پیشرفته، ساخت ماشین آلات ابزار دقیق و هم منابع طبیعی قابل اتکا در زنجیره تامین بین المللی مورد توجه قرار گیرد.
*برای توجه به این صنعت چقدر به سرمایه گذاری نیاز است؟
با توجه به زمان بر بودن پیشرفت در این صنعت، هر زمان که سرمایه گذاری جدی (حداقل سالانه یک میلیارد دلار) و پایدار در این صنعت آغاز شود نخستین میوه های آن ۵ تا ۱۰ سال بعد قابل چیدن خواهد بود و برای طی مسیر ۵۰ ساله کشورهای پیشرو در این صنعت و صاحب فناوری و خودکفا شدن حداقل دو تا سه دهه تلاش مستمر نیاز است. نقطه قوت این صنعت برای ایران حضور نیروی کار متخصص، متبحر و مجرب است که می تواند فرصت بی نظیری بمنظور نقش آفرینی در عرصه نیمه هادی ها برای کشور فراهم آورد.
* از آن جایی که گفته می شود برای تولید تراشه نیاز به یک سری منابع معدنی داریم، آیا کشور ما از این نظر آن قدر غنی است که بتواند تولیدکننده باشد؟ ظرفیت کشور از نظر زیرساخت های معدنی برای این منظور را به چه صورت ارزیابی می کنید؟
در صنعت نیمه هادی ها از عناصر گوناگونی برای کاربردهای مختلف استفاده می شود که از پرکاربردترین آنها می توان به سیلیکون، ژرمانیوم و عناصر کمیاب که متشکل از ۱۷ عنصر مختلف هستند اشاره نمود که عناصری مانند پالادیوم، کبالت، گالیوم، ژرمانیوم و سیلیکون پایه و اساس صنعت نیمه هادی ها را شامل می شود.
در صنعت نیمه هادی ها و پردازنده ها، مواد مورد استفاده را می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول موادی هستند که در پروسه ساخت چیپ از ابتدا تا آخر مورد استفاده قرار می گیرند. همچون مهم ترین موادی که در این دسته قرار می گیرند می توان به مواد ذاتی نیمه هادی مانند سیلیکون فلزی و ژرمانیوم و گازهای شیمیایی با خلوص بالا مانند نیتروژن آرگون و هیدروژن اشاره نمود. دسته دیگر موادی اند که در پروسه بسته بندی نیمه هادی ها و چیپ ها مورد استفاده قرار می گیرند که برای مثال می توان به مواد سرامیکی اشاره نمود که به سبب خاصیت بدون منفذ بودن عالی که به نسبت شیشه و فلزات دارند، برای بسته بندی هایی که نیاز به سطح آب بندی بالا دارند مورد استفاده قرار می گیرند.
ایران به لحاظ ذخایر منابع معدنی جز ۱۰ کشور برتر در دنیا است و از مهم ترین ذخایر معدنی ایران می توان به کروم، مس، سنگ آهن، سرب، سیلیس، روی و منگنز اشاره نمود. بنابراین پتانسیل عظیمی در تامین مواد اولیه این صنعت چه مواد مورد نیاز برای ساخت و چه برای بسته بندی دارد.
وجود منابع سرشار سیلیس در کشور خصوصاً در منطقه شمال شرقی و نواحی مانند استان خراسان جنوبی و همین طور برخی نواحی مرکزی با دسترسی به منابع سیلیس گوناگونی مانند استان فارس و استان همدان از ظرفیتهای مهم کشور در تامین مواد اولیه ی زنجیره صنعت نیمه هادی ها است که با وجود چنین ظرفیتی در کشور و هم بازار رو به رشد تقاضا برای توسعه نیروگاه های خورشیدی بزرگ مقیاس صنعتی، سرمایه گذاری بر روی تولید ویفر سیلیکونی می تواند چاره ای مناسب برای ورود به بخش زنجیره تامین مواد اولیه باشد. از دیگر ظرفیتهای موجود در کشور دسترسی به گاز طبیعی ارزان برای تولید گازهای هلیم و آرگون است.
وجود شرکت های بخش خصوصی فعال در زنجیره سیلیکون که در تهیه مشتقات و فراورده های جانبی دارای ارزش افزوده سیلیکونی فعال می باشند، امکان نقش آفرینی بیشتر کشور در تامین مواد اولیه زنجیره نیمه هادی را فراهم می آورد.
صنعت میکروالکترونیک در ایران از فرصت های قابل توجهی از قبیل بازار بزرگ ۲ تا ۳ میلیارد دلاری کشور در صنایع مصرف کننده میکروالکترونیک و الکترونیک مانند خودروسازی، حمل و نقل، لوازم خانگی، خدمات الکترونیکی و مخابرات، تلفن همراه، اینترنت ملی، مدرن سازی صنایع و معادن، و صنعت نفت و گاز و پتروشیمی برخوردار است *ظرفیت ها و فرصت های ایران برای تولید نیمه هادی و تراشه را چگونه ارزیابی می کنید؟ تحلیل شما از زنجیره تامین و تولید و تجاری سازی این فناوری ها در ایران چیست؟ وضعیت تحقیق و توسعه و تولید چگونه است؟ پیشرفت ها و نقاط ضعفمان کجاست؟
صنعت میکروالکترونیک در ایران از فرصت های قابل توجهی از قبیل بازار بزرگ ۲ تا ۳ میلیارد دلاری کشور در صنایع مصرف کننده میکروالکترونیک و الکترونیک مانند خودروسازی، حمل و نقل، لوازم خانگی، خدمات الکترونیکی و مخابرات، تلفن همراه، اینترنت ملی، مدرن سازی صنایع و معادن، و صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، وجود بازار بزرگ مصرف از طرف کشورهای منطقه و کشورهای مستقل مشترک المنافع، نوسازی صنایع و هوشمندسازی خطوط تولید و محصولات مختلف و ضرورت توسعه شبکه و سخت افزارهای مخابراتی کشور برخوردارست.
نقطه قوت این صنعت در کشور را هم می توان حضور نیروی انسانی تحصیلکرده دانست؛ تعداد دانش آموختگان این حوزه (مهندسی برق، الکترونیک و کامپیوتر) طی ۱۵ سال قبل در کشور متجاوز از ۱ میلیون نفر بوده است. این نیروی انسانی می تواند در بخش طراحی بدون ساخت زنجیره ارزش صنعت میکروالکترونیک نقش آفرینی ویژه ای داشته باشند.
ظرفیت های خوبی در عرصه آموزش، تحقیق و توسعه و تجربه ساخت در کشور به وجود آمده بود، اما متأسفانه به سبب سو مدیریت ها یا عدم آگاهی، این ظرفیت ها در راه صنعتی سازی قرار نگرفت و عمده توجهات از زیرساخت های اساسی این حوزه، به رویدادهای کوتاه مدت و شکلی قائم به افراد خاص و طراحی های بدون عقبه تجاری و نگاه اقتصادی محدود شد.
با این وجود نقاط ضعفی از قبیل پارادوکس ورود بخش دولتی در این مقوله و عدم تقسیم کار مناسب، عدم هماهنگی لازم بین بخش های مختلف کشور و مصرف کنندگان بزرگ دولتی و نهادهای اقتصادی عمومی دارای مصرف کلان میکروالکترونیک و الکترونیک و در نتیجه عملکرد جزیره ای، نبودن گمرک اختصاصی و نظام تعرفه ای غیر قابل اتکا، ضعف در کنترل مؤثر قاچاق در این عرصه، توجه به صنایع قابل لمس و مونتاژ و نادیده گرفتن صنعت میکروالکترونیک و الکترونیک و غفلت از طراحی و تولید قطعات میکروالکترونیک با کاربردهای راهبردی و هم نیازهای فناوری های پیشرفته و عدم وجود برند ملی و سهم ایران در بازار بین الملل برای محصولات تولید داخلی در این راه وجود دارد.
در پایان این که آقای دکتر به نظر شما چه مورد و یا مواردی سبب شده که ایران به آن جایگاه مهم و قابل اعتنا در صنعت میکروالکترونیک نرسد؟
به نظرم به اجماع نرسیدن مسئولین کشور درباب اهمیت و ضرورت ورود به صنعت میکروالکترونیک (به دلیل عدم شناخت گستردگی مرزها و عمق این صنعت پایه و تأثیر آن بر سایر صنایع مادر، امنیت و اقتصاد کشور) و عدم ثبات سیاست های ارزی و فقدان نظام های اقتصادی مناسب تولید و صنعت در کشور همچون مواردی است که سبب شده ایران به آن جایگاه مدنظر نرسد.
از طرفی دیگر رویکرد فقط اقتصادی کوتاه مدت به تولید قطعات الکترونیک در رقابت قیمتی با قطعات مشابه خارجی، تحریم های بین المللی (عدم دسترسی به فناوری از یک طرف و عدم دسترسی به بازار از جانب دیگر)، وجود رقبای قدرتمند جهانی و منطقه ای با میلیاردها دلار سرمایه گذاری گذشته و جاری در تجهیزات و ابزارهای طراحی و ساخت مدار مجتمع، و جذب نخبگان و استعدادهای ایرانی توسط سایر کشورها و در نتیجه وارد شدن خسارت دوگانه از دست رفتن زمان و استعدادها سبب عدم حرکت جدی کشور در این صنعت بسیار راهبردی، حساس و ارزش آفرین که پایه دیگر صنایع است، شده اند.
منبع: بازار مقاله
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب